ΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ
ΕΚΦΩΝΗΘΕΙΣ ΤΗΝ 10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2018 ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΞΟΔΙΟΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΝ
ΤΗΣ ΜΑΚΑΡΙΣΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΟΡΙΝΘΟΥ
κ. ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ,
ΑΣΠΑΣΙΑΣ Γ. ΜΑΝΤΑΛΟΥ,
ΥΠΟ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ Ι. Μ. ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΚΑΙ
ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ Ι. ΜΟΝΗΣ «ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΧΡΙΣΤΟΥ» ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ,
ΠΑΝΟΣ. κ. ΑΓΑΠΙΟΥ ΔΡΙΤΣΑ, ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ.
«Πολλαὶ θυγατέρες ἐκτήσαντο πλοῦτον,
πολλαὶ ἐποίησαν δύναμιν˙ σὺ δὲ
ὑπέρκεισαι καὶ ὑπερῆρας πάσας˙
ἀνέστησεν τὰ τέκνα αὐτῆς.
Ἰσχὺν καὶ εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο
καὶ ηὐφράνθη ἐν ἡμέραις ἐσχάταις»
(Παροιμ. λα’, 25-29).
Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κυριέ μοι Κύριε Ἱερώνυμε,
Σεβασμιώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι Ἱεράρχαι, ὅσοι συνελθόντες σήμερον εὐλογεῖτε τὴν μνήμην τῆς προκειμένης μητρὸς Ἐπισκόπου,
Σεβασμιώτατε πάτερ καὶ δέσποτα, ὁ ὁποῖος μαζὶ μὲ τοὺς ἀδελφούς Σας φέρετε εἰς τὴν καρδιὰ Σας εὐσεβῆ καὶ φιλόστοργον θλῖψι καὶ προεξάρχετε τῆς λυπηρᾶς αὐτῆς συνάξεως,
Ἀγαπητοὶ Συμπρεσβύτεροι,
Χριστοῦ Διακονία,
Ὁσιώτατοι Μοναχοί, Ὁσιώταται Μοναχαί,
Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες,
Εὐσεβεῖς Χριστιανοί,
οἱ ὁποῖοι κατὰ καθῆκον ἱερὸν συναχθήκαμε σήμερον διὰ νὰ ἀποδώσωμεν τὸν τελευταῖον ἀσπασμὸν εἰς τὴν ἀφ᾿ ἡμῶν μεταστᾶσαν καὶ νὰ δεηθῶμεν πρὸς Κύριον ὑπὲρ κατατάξεως τῆς μακαρίας ψυχῆς αὐτῆς ἐν ταῖς σκηναῖς τῶν δικαίων, οἱ προαναφερθέντες λόγοι τοῦ σοφοῦ Σολομῶντος εἶναι οἱ ἀδάμαντες, διὰ τῶν ὁποίων διακοσμήθηκε ὁ στέφανος τῆς τιμῆς, τὸ δίκαιον ἔπαθλον τοῦ ἀθορύβου βίου τῆς προκειμένης νεκρᾶς, τῆς σεβαστῆς μητρὸς τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Διονυσίου, Ἀσπασίας Γεωργίου Μαντάλου.
Θανοῦσα αὕτη τὸν ἀνώδυνον καὶ εἰρηνικὸν καὶ ἀνεπαίσχυντον θάνατον, πληρώσασα χρόνους μακρούς, ἐξέλιπεν ἐκ μέσου ἡμῶν ἡ χθὲς ἀκόμη ἐν ψυχικῇ εὐφροσύνῃ διατελοῦσα ἐκ τοῦ συναισθήματος τῆς νίκης τῶν πολλῶν ἀρχικῶν μόχθων της ὑπὲρ τῆς ἠθικῆς καὶ πρωτίστως Χριστιανικῆς διαμορφώσεως τοῦ οἴκου της.
Πρόσφυξ ἐκ νηπιακῆς ἡλικίας ἀπὸ τὰ ἁγιασμένα χώματα τῆς Ἰωνίας, στερουμένη Πατρίδος, περιουσίας καὶ ὅλων ὅσων «πίσω» ἔμειναν, ἔζησεν εἰς τὰς Οἰνούσσας, τὰ Μέγαρα, εἰς τὸ Κέντρον τῆς Πρωτευούσης, εἰς Νέον Ψυχικὸν καὶ τέλος εἰς τὴν ἱστορικὴν Κόρινθον, ἐνεφορεῖτο ὅμως ὑπὸ εὐγενοῦς φρονήματος καὶ πανσθενοῦς ἐνθουσιασμοῦ καὶ ἀποφάσεως πρὸς τὴν πρόοδον. Διὰ τοῦτο ὁ οἶκος της, ὁ ὁποῖος ἐθεμελιοῦτο ἐπὶ τοῦ Θεοῦ, ἦταν ἀληθὴς οἶκος χαρᾶς, εὐδαιμονίας, τιμῆς καὶ προόδου. Ἡ θανοῦσα δέσποινα ἦταν τὸ στερρὸν στήριγμα τοῦ οἴκου της. Ὁποία ἀνεκτίμητος εὐτυχία! Πῶς διαφεύγει ἀπὸ τὰ χείλη μας ἡ ῥῆσις: «Σώφρονες γυναῖκες ᾠκοδόμησαν οἴκους». Ἡ προκειμένη νεκρὰ ὑπῆρξεν σύζυγος τοῦ Γεωργίου Μαντάλου «ἐπὶ τῇ ὁποίᾳ θαρσεῖ ἡ καρδία τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς˙ αὕτη ἐνεργεῖ τῷ ἀνδρὶ ἀγαθὸν καὶ πάντα τὸν βίον καλόν». Καὶ ἀποτέλεσμα τῶν καλῶν μόχθων ζηλευτοῦ πατρὸς καὶ ἀληθοῦς μητρὸς ἦταν ἡ εὔπλοια τοῦ οἴκου καὶ τοῦ ἔργου τῆς προόδου. Ἔφερον εἰς τὸν κόσμον τρία (3) ἄρρενα τέκνα, τὸν Νικόλαον, τὸν Βασίλειον/Θεολόγον, οἱ ὁποῖοι προώδευσαν εἰς τὴν ζωή των, δημιουργήσαντες τὰς ἰδικάς των οἰκογενείας, καὶ τὸν Δημήτριον, ὁ ὁποῖος προέκοπτεν ἐν τοῖς ἐγκυκλίοις καὶ πανεπιστημιακαῖς σπουδαῖς.
Καὶ εἰς τὸ Μοναστήριον μεταβὰς καὶ δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τρόπου εἰς τὰ ἔνδοθεν τῆς Ἁγιωτάτης ἡμῶν Ἐκκλησίας εἰσελθών καὶ πρακτικῶς εὐρύτερον σπουδάσας τὰ τῆς εὐσεβοῦς ἡμῶν Πίστεως διέπρεπεν «ἐν ἔργοις καλοῖς καὶ λόγοις ἀγαθοῖς», ὥστε εἰς τὸ ἀνώτατον ἀξίωμα τῆς Ἀρχιερωσύνης ἀνῆλθεν, τιμώμενος δικαίως οὐχὶ μόνον διὰ τὸν «νηΐτην βίον» του ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν εὔμουσον καὶ σοφὴν διδασκαλίαν του, εὐμοιρήσαντες ἵνα τύχωμεν ἡμεῖς τῆς περιποιήσεως τοιούτου «καλοῦ κἀγαθοῦ» Πνευματικοῦ Πατρὸς καὶ Μητροπολίτου. Ὅθεν εὐγνωμόνως καὶ Αὐτὸν καὶ τὴν ἀοίδιμον εὐχαριστοῦμεν!
Ἀληθῶς, τοιαῦται μητέρες, ὡς ἡ προκειμένη νεκρά, ἡ μήτηρ τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας, ἐχάλκευσαν καὶ ἐσφυρηλάτισαν ἀκατάβλητον φρόνημα πρὸ τῶν μόχθων καὶ πόνων ὑπὲρ τῆς τιμῆς, τῆς δόξης, τῆς ἀρετῆς καὶ γενικώτερον τοῦ Χριστιανικοῦ ἤθους, ἐνέβαλον περιφρόνησιν πρὸς τὸν θάνατον διὰ τῆς πίστεως εἰς τὴν Ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου καί διά τῆς ἐλπίδος εἰς τὴν ἀνάστασιν τὴν ἰδικήν μας, μορφώσασαι νέους ὑγιεῖς καὶ εὐρώστους πνευματικῶς.
Ἡ γυναῖκα αὐτὴ δὲν ἔτυχεν ἰδιαιτέρας παιδείας καὶ μορφώσεως, διὰ τῆς σταθερᾶς ὅμως πίστεώς της καὶ ἀρετῆς ἐδίδαξεν καὶ διὰ τοῦ Χριστιανικοῦ της ἀγῶνος, ἐν τῷ μακρῷ δρόμῳ τοῦ βίου της, ἀνέδειξεν τὸν οἶκον της κοινωφελῆ καὶ κατ᾿ ἀρετὴν καὶ κατὰ σοφίαν. Τούτου «μάρτυρες ἡμεῖς ἐσμέν», οἱ καθημερινῶς ἀπολαμβάνοντες τῆς πεπνυμένης διδαχῆς, τῆς ἀφειδωλεύτου στοργῆς καὶ τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης τοῦ υἱοῦ της Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κορίνθου κ. Διονυσίου. Δικαίως, λοιπόν, τὴν στιγμὴν αὐτὴν σελαγίζει πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν τέκνων της καὶ τῶν ἐγγόνων της ὁ ὅλος βίος της ὡς τροχιὰ λαμπροῦ ἀστέρος, διό καὶ πενθεῖτε, Ἐσεῖς Σεβασμιώτατε καὶ οἱ συγγενεῖς Σας, «ὅσον ἔπρεπε», ὡς λέγῃ ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης. «Στέναξε», προτρέπει ὁ αὐτὸς πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας μας, «καὶ κλάψε ἀθορύβως δεικνύοντας τοιουτοτρόπως τὴν ἀγάπην σου πρὸς τὴν μάννα, κάμνοντας δέ καὶ κάποια ἐπικήδεια καθήκοντα. Μετὰ ὅμως ἀπὸ αὐτὸ τὸ συγκρατημένον πένθος, ἔλα εἰς τὸν ἑαυτόν σου καὶ σκέψου μὲ ἀνωτέραν θεώρησιν τὰ γήϊνα πράγματα».
Εὐσεβὴς καὶ φιλόστοργος ἡ θλῖψις Σας διὰ τὴν ἀείμνηστον μητέρα Σας. Ὅμως ἄς ἐνθυμηθῶμεν τὸν Προφήτην διδάσκοντα: «Τέκνον μου, χῦσε δάκρυα διὰ νεκρόν…, καὶ πένθησε κατὰ τὴν ἀξίαν αὐτοῦ ἐπὶ μίαν ἡμέραν καὶ δύο, πρὸς ἀποφυγὴν πάσης κατηγορίας καὶ διαβολῆς… καὶ ἔπειτα παρηγορήσου διὰ τὴν λύπην σου… Ἀπομάκρυνον τὴν ὑπερβολικὴν λύπην, διότι δὲν ὑπάρχει ἐπάνοδος τοῦ νεκροῦ. Ἔφυγεν οὗτος ὁριστικῶς. Διὰ τῆς λύπης σου, λοιπόν, καὶ αὐτὸν δὲν θὰ ὠφελήσῃς καὶ τὸν ἑαυτόν σου θὰ βλάψῃς… διότι ἀπὸ τὴν ἄμετρον καὶ ἀσυγκράτητον λύπην ἐπέρχεται ὡς συνέπεια ὁ θάνατος…» (Σειρχ. λη’, 16-21).
Ἀλλὰ καὶ τὸν Ἀπόστολόν μας, Παῦλον τὸν Χριστοκήρυκα, ἄς μνημωνεύσωμεν διὰ τῆς συσχετίσεως: Ἡ Ἁγιωτάτη ἡμῶν Ἐκκλησία ἔχει προσευχάς, αἱ ὁποῖαι συνοδεύουν τὴν ψυχὴν τοῦ κεκοιμημένου καὶ προσφέρονται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὡς μαρτυρία ἀγάπης. Διότι αἱ προσευχαὶ διὰ τὸ πρόσωπον τοῦ μεταστάντος, σημαίνουν ἀκριβῶς τοῦτο: μία μαρτυρίαν ἐνώπιον του Θεοῦ ὅτι τὸ πρόσωπον αὐτὸ δὲν ἔζησεν ματαίως ἐπὶ τῆς γῆς. Ὁσονδήποτε ἁμαρτωλὸς καὶ ἀδύναμος, ὁ ἐκλιπὼν ἄφησεν ὀπίσω του μίαν ἀνάμνησιν ἀγάπης. Ὅλα τά ἄλλα θὰ γίνουν τέφρα. Ἡ ἀγάπη θὰ ἐπιβιώσῃ μέσα ἀπὸ τό κάθε τι, ἀφοῦ κατὰ τὸν Ἀπόστολον «ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει» (Α’ Κορ. ιγ’, 8). Ἡ πίστις καὶ ἡ ἐλπὶς θὰ καταργηθοῦν, ὅταν ἡ πρώτη, ἡ πίστις δηλαδή, θὰ ἀντικατασταθῇ ὑπὸ τῆς «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον» θεάσεως, «βλέπομεν γὰρ ἄρτι δι᾿ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δὲ (ὅταν ἔλθῃ τὸ τέλειον) προσωπον πρὸς πρόσωπον». (Α’ Κορ. ιγ, 12) καὶ ἡ δευτέρα, ἡ ἐλπὶς δηλαδή, ὑπὸ τῆς μετοχῆς. Ἡ ἀγάπη ὅμως δέν θά καταργηθῇ ποτέ! Καὶ τοῦτο ἀποτελεῖ ἐλπίδα μεγίστην καὶ δι᾿ αὐτὸν ἀκόμη, ὁ ὁποῖος πλημμελῶς ἐργάσθηκε τὰ ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ.
Συνοδεύομεν ὅλους ὅσους μᾶς ἐπρόλαβαν εἰς τὸν κοινὸν δρόμον πρὸς τὴν αἰωνιότητα μὲ ἀναμμένα κεριὰ διὰ νὰ δείξωμεν μέ τόν τρόπον αὐτὸν - κατὰ τὸν Ἱερὸν Χρυσόστομον - ὅτι, ἀφοῦ ἀπελύθησαν «τοῦ σκοτεινοῦ βίου, πρός τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν ἐπορεύθησαν». Διακηρύττομεν ὅμως ἐπὶ πλέον, ἐνώπιον τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ἐκόμισεν φῶς εἰς τὸν κόσμον τοῦτον. Δὲν ἔλαμψεν ἁπλῶς ὁ κεκοιμημένος ἀδελφός μας μὲ ἕνα δημιουργικὸν φῶς, δὲν μᾶς ἐντυπωσίασεν μὲ τὴν ὀξυδέρκειάν του, μὲ τό κάλλος του, τὴν δύναμίν του ἤ τό «τάλαντόν» του μόνον, ἀλλὰ ἐπέτρεψεν εἰς τὸ φῶς τοῦ Θεοῦ νὰ λάμψῃ. Καὶ τοῦτο θὰ παραμείνῃ ἀθάνατον ἐπὶ τῆς γῆς.
«Ὄντως φοβερώτατον τὸ τοῦ θανάτου μυστήριον» ὅμως ἡ φωνὴ τῆς Ἐκκλησίας μᾶς μηνύει μὲ λόγους παραμυθητικούς: «Μακαρία ἡ ὁδός, ᾗ πορεύει σήμερον, ὅτι ἡτοιμάσθη σοι τόπος ἀναπαύσεως» καὶ «ζήσεται ἡ ψυχή μου καὶ αἰνέσει σε Κύριε»!
«Ταῦτα τολμηρούς ποιεῖ ἡμᾶς, ταῦτα ἡμᾶς, πτεροῖ, Χριστέ μου»! Καὶ πεπεισμένοι ὅτι ὁ κλῆρος τοῦ μεταπτωτικοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ θάνατος ὁμολογοῦμεν ὅτι δι᾿ αὐτοῦ συντελεῖται ἡ μετάβασις τῶν εὐσεβῶν καὶ πιστῶν εἰς τὴν αἰωνίαν πόλιν, τὴν αἰώνιον καὶ ἀληθῆ ζωὴν˙ διότι, καθὼς μᾶς διδάσκει ὁ Ἀπ. Παῦλος «οὐκ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Ἑβρ. ιγ’, 14).
Μετεκάλεσεν, λοιπόν, Σεβασμιώτατε πάτερ καὶ δέσποτα, ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου τὴν πολύκλαυστον μητέρα Σας εἰς τὴν ἀληθῆ ζωὴν κατὰ τὸ Πάνσοφον θέλημά Του. Ἀποχαιρετίζομεν αὐτὴν μετὰ σεβασμοῦ ἅπας ὁ Ἱερὸς Κλῆρος, αἱ Μοναστικαὶ Ἀδελφότητες καὶ ὁ πιστὸς Λαὸς τῆς λαχούσης Ὑμῖν Ἀποστολικῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως λέγοντες: Ἄπελθε, ἀοίδιμος, εἰς τοὺς οὐρανούς, ἔνθα θὰ ἀναπαυθῇς ἐν τῇ χώρᾳ τῶν μακάρων, ὅπου δροσεραὶ αὖραι ἀείποτε πνέουσι. Ἐκ τῶν ἀγώνων σου ἠξιώθης, ἐν τῷ βίῳ τούτῳ, τοῦ καλοῦ ὀνόματος, εἴθε νὰ ἀξιωθῇς καὶ τοῦ Παραδείσου! Σ᾿ εὐχαριστοῦμεν διὰ τὸν καρπὸν τῶν σπλάγχνων σου, τὸν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην μας κ. Διονύσιον!
Εἰς Ὑμᾶς Σεβασμιώτατε καὶ τοὺς λοιποὺς συγγενεῖς Σας εὐλαβῶς καταθέτομεν τὰ συλλυπητήριά μας, εὐχόμενοι ὅπως ὁ Κύριος Σᾶς παρηγορῇ καὶ Σᾶς πολυχρονίζῃ ἐν ὑγιείᾳ καὶ ἀκμῇ.
«Αἰωνία σου ἡ μνήμη ἀξιομακάριστος! Γαῖαν ἔχοις ἐλαφράν»!